ÖZTİRYAKİLER Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Yusuf ÖZTİRYAKİ ile Konteyner Sistemleri üzerine bir söyleşi

Konteyner Sistemleri küreselleşmeyi gerçekleştiren enstrümanlardan biridir. Bu kadar iddialı konuşuyorum.

Yüzlerce yıldır malzeme nakli dökme usulle ve insan gücü ile yapılırken konteyner sistemleri nasıl ortaya çıkmıştır?

Konteynerlerin ilk kullanımı malzeme nakliyat alanında olmuştur. 1760’lı yıllarda İngiltere’de,  ocaklardan Manchester’e kömür nakli için atlı arabalar üzerinde tahtadan yapılmış konteynerler kullanılmıştır. Daha sonraki yıllarda Amerikan Ordusu tahta konteynerlerin hasara uğraması ve malzemenin çalınmasına karşı çelik konteynerlere ihtiyaç olduğunu görmüştür ve 1965 yılı itibarıyla 100 000 konteyner ve 1967 yılı itibarıyla da 200 000 adet konteyneri nakliye maksatlı olarak kullanmıştır. Böylece değişik ulaştırma vasıtaları – kara, deniz, hava- tarafından taşınabilen, yükü boşaltmadan birinden diğerine aktarmayı mümkün kılan (intermodal) yeni bir sistem ortaya çıkmıştır.

Sistemin ortaya çıkması nakliye maliyetlerini dramatik şekilde düşürmüş, özellikle deniz nakliyatında elle yükleme ihtiyacı ve dolayısıyla işçi sayısını azaltmış, sabit depo ihtiyacını azaltmış, en önemlisi de uluslararası ticareti ucuzlatarak adeta bir patlama yaratmış ve küreselleşmeye çok büyük bir katkıda bulunmuştur. Limanlardaki yoğunluk ve kargaşa ortadan kalkmış, yükleme zamanı kısalmış, hasar ve hırsızlık olayları azalmıştır. 1961 yılında ISO- International Organization for Standardization - konteynerlere belli standartlar getirerek konteyner sistemine büyük bir katkıda bulunmuştur.

Bu gün konteyner sistemleri konut yapımından, depolama alanları, tamir ve bakım yerleri, ofis, güvenlik kulübeleri gibi sayılamayacak kadar geniş bir alanda kullanılmaktadır. Konteynerlerin askeri alanda kullanımı da çok büyük bir hızla yaygınlaşmaktadır.

Konteyner Sistemlerinin askeri alanda kullanımına neden ihtiyaç duyulmuştur?

Bu gün bütün dünya orduları için belki en önemli özellik; modern sistemlerle donatılmış, küçük fakat süratle yer değiştiren birliklerle kesin sonuç yerinde istenilen darbeyi vurmaktır. Muharip unsurlarınıza bu özellikleri kazandırabilirsiniz ama hantal bir lojistik yapı size yük olur, toparlanıp yüklenmesi, mobil hale gelmesi büyük zaman alır, süratli muharip birliklere ayak uyduramaz, kolay yer değiştiremez, değiştiğinde de yerleşmesi, açılıp yayılması ve ikmal yapması, hizmet vermesi tekrar zaman alır. Mesela mutfak konusu: Eskiden;  personel tarafından çadır yerinin hazırlanması ve düzeltilmesi, mutfak çadırının kurulması, mutfak ocağı ve pişirme kazanlarının kurulması, yağmur hendeklerinin kazılması, örtü-gizleme faaliyetleri derken birlik komutanlarının bile yemek yemesi saatler alırdı. Ayrıca fırtına, sel, şiddetli kar yağışı, donma tehlikesi gibi doğal faktörlerin yanı sıra yangın tehlikesi de önemli bir tehdit idi. Bu arada mutfak personeli kendi emniyetinden, çadırının hazırlanmasından da sorumlu olmak kaydıyla. Bunlar artık değişiyor.

 Bulaşık suyunun ısıtılması, çıkan bulaşığın elde yıkanması, kurulanması gibi problemlerin yanında hijyen konusu da ayrı bir sıkıntıydı. Personelin banyosu, tuvalet ihtiyacı, içme suyunun vaktinde ve hijyenik ortamda temini ve dağıtılması yakın zamana kadar büyük problemdi. Zamanla ordular doğal olarak Lojistik Destek Sistemlerine de ağırlık verdiler. Son on– onbeş yıldır belli alanlarda büyük atılımlar yapıldı.

Konteyner Sistemlerinin askeri alanda kullanımı konusunda başkaca örnekler verebilir misiniz?

Bu gün artık konteyner sistemleri ikmali ve hizmeti çok kolaylaştırdı. Mesela Amerikan Ordusu ikinci dünya savaşından beri konteynerleri nakliye hizmetinde kullanıyor. Artık bazı tesisler de konteynerlerden istifade ile süratle kuruluyor veya muharebe alanına hazır olarak getiriliyor. Komuta yerleri, harekât merkezleri, mobil sahra hastaneleri, morglar, bakım kademeleri, muhabere merkezleri, uçak ve helikopter bakım hangarları, mutfaklar, kiler diyebileceğimiz soğuk odalar, fırınlar, su arıtma sistemleri, çamaşırhaneler, banyo ve tuvaletler konteynerlerden istifade ile kuruluyor. Bu konteynerler çoğunlukla çelik yapı olmasına karşılık, kısmen branda yapılı (Soft Wall) olanları da var.

Hatta personel yatma yerleri, gazinolar ve daha da ilginci birliklerin malzeme depoları bile konteynerlerden istifade ile yapılıyor. Birlikler daha barış döneminde günlerce Yükleme Planlarını yapmaya uğraşır, alarm verilen birlik saatlerce malzeme yüklemesi yapardı. Şimdi alarm verilen birlik malzeme cinsi ve intikal önceliğine göre tasnif edilmiş konteyner tipi depoları araçların üzerine attığı gibi kısa zamanda intikale başlayabiliyor, gittiği yerde de araçlar üzerinde hem kullanılıyor hem de her an intikale hazır şekilde beklemiş oluyor. Araçlara yükleme konteynerlerin dört köşesinde bulunan kriko sistemi ile veya forklift, vinç, drops gibi sistemlerle yapılabiliyor.

Konteyner Sistemlerinin Silahlı Kuvvetler için önemini biraz daha açar mısınız?

Konvansiyonel harbin en yakın örnekleri Birinci ve ikinci Körfez Harpleridir. Yani ders alabileceğimiz harpler bunlardır. Sürate dayalı, yer yer birliklerin parça parça, küçük seviyelerde kullanılmasını gerektiren dolayısıyla mobil ve müfreze/takım seviyesine kadar küçük birliklere de hizmet verebilecek sistemler geliştirmek gerekiyor. Askerin beslenmesi; harbin ilk günleri, müteakip günleri, statik dönem gibi dönemler dikkate alınarak düzenleniyor. Çünkü iyi beslenmenin, basit anlamıyla sıcak ve güzel bir yemek yemenin askerin morali üzerinde çok önemli etkisi var. 1943 yılında Amerikalı psikolog Abraham Maslow tarafından ortaya atılmış ve henüz çürütülememiş ‘’İnsan Motivasyonunun Teorisi’’ ne göre insan ihtiyaçları arasında bir hiyerarşi vardır ve en temel ihtiyaçlar Fizyolojik ihtiyaçlardır yani yeme, içme ve vücudun diğer ihtiyaçları. İkinci sırada Güvenlik ihtiyacı ve sonra diğer ihtiyaçlar gelir. Bu nedenlerle Napolyon Bonaparte ‘’Ordu Midesinin Üzerinde Yürür ‘’demiştir.

Amerikan Ordusu 1970’li yıllarda Mobil (Treyler Tipi ) Mutfak kullanmaya başladı ve 2010 yılı itibarıyla 3500 adet bu mutfaklardan vardı, bunun da %25 ini (875 adet) konteyner tipi mutfak ile değiştirmeyi planlıyorlardı. Ayrıca ilk müdahale birlikleri ve Özel Kuvvetler (Special Forces) için 1900 adet ‘’Isıt ve Servis Et (Heat & Serve)’’ maksatlı treyler tipi mutfakların envanterlerinde mevcut olduğunu çeşitli kaynaklardan öğreniyoruz. İllaki onları örnek alalım demiyoruz ama dünyanın en güçlü ve en hızlı ordusu böyle bir sistem kurmuşsa biz de bu tecrübeden istifade etmeliyiz.

Silahlı Kuvvetlere zaman ve hareket yeteneği kazandıran Lojistik Destek Sistemleri konusunda son olarak neler söyleyebilirsiniz?

Bu gün dünyada 34 milyon birim (TEU: Twenty foot Equivalent Unit) 20 lik konteyner sırf ticaret alanında kullanılıyor yani dolaşımda bu kadar konteyner var. Bunun üzerine yukarıda belirttiğimiz maksatlarla kullanılan konteynerleri de ilave edince büyük rakamlar ortaya çıkıyor. Yıllık konteyner pazarının 2 milyon adedin üzerinde olduğu konuşuluyor ve yazılıyor ve bu gün Çin’de 60 adedin üzerinde konteyner fabrikası var.

Biz ise konuyu daha ileriye taşıyan sayılı firmalardan biriyiz, hem konteyner üretiyoruz hem de bunların içini mutfak, fırın, soğuk oda, banyo, tuvalet, çamaşırhane, sağlık ünitesi ve su arıtma sistemleri ile donatıyoruz, zırhlı konteynerler yapıyoruz. 18 Mart 2016 tarihinde, Weatherhaven adlı Kanada şirketi ile üretim anlaşması imzaladık. Çanakkale Zaferinin 101. yılına denk geldi. Konteyner üretimi konusunda dünya devi olan bu şirketle işbirliği yaparak hem konteyner üretim kapasitemizi artıracağız, hem de en gelişmiş teknolojiyi kullanacağız. Böylece yukarıda saydığım lojistik sistemlere ilave olarak konteynere monte komuta yerleri, harekât merkezleri, muhabere merkezleri, bakım merkezleri, sahra hastaneleri, helikopter hangarları gibi hayati öneme haiz sistemler kuracağız.

Biz gerek treylere monte gerekse konteynere monte Lojistik Destek Sistemleri üretiyoruz, yani biraz evvel saydığımız ve birinci önceliğe sahip temel fizyolojik ihtiyaçları karşılıyoruz. Biz savunma sanayinin ilginç bir yerindeyiz ve insanı yaşatmaya çalışıyoruz.

Bana bu konuda görüşlerimi belirtme fırsatı verdiğiniz için çok teşekkür ederim.